CIV-ASHOAH, Projekt europejski
Europejski projekt „Civ-Ashoah”, koordynowany przez La Ligue de l’enseignement w partnerstwie z ARCI (Włochy) i Centrum Taubego (Polska), ma na celu zwiększenie świadomości obywateli Europy na temat Shoah poprzez zaoferowanie transnarodowego, historycznego i kulturowego poznania dziedzictwa społeczności Żydów aszkenazyjskich.
Celem tego projektu, współfinansowanego przez europejski program „Obywatele, równość, prawa i wartości”, jest zaproponowanie nowego zrozumienia Zagłady i i jej konsekwencji oraz stworzenie nowego podejścia edukacyjnego. W odpowiedzi na różne formy antysemityzmu obserwowane w społeczeństwach europejskich projekt przedstawić europejskie dziedzictwo żydowskie poprzez popularyzację pamięci o społeczności Żydów aszkenazyjskich. W szerszym ujęciu ma on na celu podkreślenie, z jednej strony, niebezpieczeństw związanych z mechanizmami wykluczania i szerzenia nienawiści do innych ludzi j a z drugiej strony-promowanie wartości tolerancji i szacunku.
W pierwszej części tej broszury znajdą Państwo przegląd historii społeczności aszkenazyjskiej i jej głównych cech kulturowych, które są w dużej mierze nieznane opinii publicznej. Broszura ta przypomina nam, że jedną z konsekwencji II Wojny Światowej jest zniknięcie większości europejskich Żydów i związanej z nimi kultury w wyniku ludobójstwa. Nasz projekt podkreśla wagę przywracania pamięci o nich.. Aby pomóc czytelnikowi pogłębić wiedzę o kulturze aszkenazyjskiej, w drugiej części broszury znajdą Państwo kilka źródeł na jej temat. Pamięć o niej jest w naszych rękach!
Wprowadzenie
Autorstwa Cécile ROUSSELET (doktorka literatury porównawczej, specjalistka od języka jidysz i rosyjskiego), i Guido FURCI (wykładowca literatury porównawczej na Université Sorbonne Nouvelle — Sorbonne Alliance)
Według Trésor De La Langue Française naród żydowski to mieszkańcy biblijnego królestwa Judy lub ci, którzy się z niego wywodzą. Żydzi aszkenazyjscy to ludzie, którzy wyemigrowali do Europy Środkowej i Wschodniej podczas wielkich wypędzeń w późnym średniowieczu. Pozostałe dwie główne społeczności żydowskie to Sefardyjczycy (ludność żydowska wypędzona z Hiszpanii, która osiedliła się w Turcji i Ziemi Świętej) oraz Mizrahi, którzy osiedlili się na Bliskim Wschodzie, w Afryce Północnej, na Kaukazie i w Azji Środkowej.
Żydzi aszkenazyjscy mieszkali głównie w małych osadach zwanych sztetlami, posługiwali się językiem jidysz. Język ten, który pojawił się w X wieku, jest połączeniem 70% elementów pochodzenia średnio-wysoko-niemieckiego, 20% hebrajskiego i 10% słowiańskiego. Zapisuje się go hebrajskimi znakami, a jego składnia jest zbliżona do niemieckiej. Nazywany jest „mame-loshn” („język macierzysty”), ponieważ w przeciwieństwie do języka hebrajskiego, który jest pisanym językiem liturgii i nauki (a więc mężczyzn) pojawił się w gminach żydowskich jako język dnia codziennego, którego używano w domu i na ulicy.
Od XVIII wieku wspólnoty aszkenazyjskie zmieniały się poprzez ruch emancypacyjny, ale też doświadczały prześladowań. Najpierw ruch Haskali (słowo oznaczające „oświecenie”) był pod silnym wpływem ducha europejskiego Oświecenia. Jego zwolennicy propagowali nowe nauki i ideę tolerancji oraz zachęcali do większej integracji a czasem nawet asymilacji ludności żydowskiej z otaczającymi ją populacjami. Jednak w XIX wieku pojawiła się nowa forma dyskryminacji wobec Żydów: antysemityzm. Ludność żydowska, a nie jak wcześniej religia i jej wyznawcy (antyjudaizm) była postrzegana jako osoby gorszej kategorii, różniące się nie tylko kulturowo, ale wręcz biologicznie i określane jako przedstawiciele innej, “gorszej” rasy.
Wydawano antysemickie publikacje, wiele żydowskich wiosek zostało splądrowanych i zniszczonych a mieszkańcy pobici lub zamordowani, Żydzi napotykali na różne formy dyskryminacji. W związku z prześladowaniami niektórzy Żydzi emigrowali na Zachód i do Ameryki Północnej, a syjonizm zyskiwał na popularności. Po wyborach w Niemczech w 1933 roku Adolf Hitler rozpoczął działania na rzecz „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”: w obozach koncentracyjnych zamordowano sześć milionów Żydów. W tym samym czasie w ZSRR, po kampanii promującej jidysz, Stalin zlecił zabicie wielu osobistości żydowskich w latach 1937-1952.
Chociaż społeczność żydowska ucierpiała na przestrzeni dziejów, jej kultura wciąż się rozwija i ma wiele do zaoferowania. Oto niektóre z charakterystycznych dla niej cech.